lunes, 21 de diciembre de 2009

A Ilíada:Canto I


Quixera dicir que son un alumno de segundo de bach. e que é a miña primeira publicación destas características e espero que non resulte moi pesada, se alguén quere ler a Ilíada é esencial que revise a entrada publicada polo meu profesor, aínda que esa información xa nos foi explicada nas clases posteriores aos exames. Escribo isto como unha especie de resumo-explicación do primeiro canto da Ilíada:
Comeza a Ilíada con: "Canta, diosa, la cólera del Pelida Aquiles...". Con esta petición, o poeta expresa que é a deusa quen canta a través del, que ela é a súa musa, a fonte de inspiración. Esta frase tamén nos resume o argumento do primeiro canto ou primeiro libro, no que se expresa a cólera de Aquiles, cuxo valente e impulsivo carácter o levou a botar man da súa espada contra o propio Agamenón, o home máis poderoso naquel momento, que tiña poder sobre todos os reis de Grecia e se dirixira a Troia coa intención de expandir os seus dominios por todo o Exeo.
Retrocedendo un pouco na historia, que se nos presenta in medias res, explicarei o que provocou a famosa cólera do pelida.
Debemos situarnos en plena guerra de Troia, os gregos levan xa dez anos asediando a amurallada cidade e o sacerdote de Troia, Crises, diríxese ao campamento de Agamenón para implorarlle a liberación da súa filla Crseida,, a quen Agamenón tiña como cautiva de guerra e en cuxa devolución todos os atridas estaban de acordo menos o seu lider O orgulloso rei rechazou esa petición e "invitou" ao sacerdote a abandonar o seu campamento e regresar ao seu templo con estas palabras: "Que no te encuentre, anciano, o demorándote ahora o volviendo después, no sea que de nada te sirvan el cetro y las guirnaldas del dios. [...] Así pues, vete, no me enojes para que puedas volver sano y salvo". O humillado sacerdote regresou pola orilla do mar mentres suplicaba a Apolo que castigara a aquel ofensivo grego que tiña humillado daquel xeito ao seu servo, e o deus intercedeu en favor do seu sacerdote, creando unha plaga no campamento dos helenos. Ao décimo día en que a plaga asolaba o campamento grego, Aquiles convocou unha asamblea para poñerlle fin a aquela desgracia. O pelida decidiu consultar a un adiviño (cabe destacar a credibilidade da aviviñación en Grecia, onde os adiviños facian profecías sen posibilidade de erro, un exemplo de adiviñación moi consultado é o Oráculo de Delfos), neste caso, Aquiles pidiu a opinión de Calcante, un adiviño de moi boa reputación que só accedeu a pronosticar a verdade despois de que o valente heroe xurara protexelo de calquera que o quixera agredir debido ás súas afirmacións polo medo que tiña da posible reacción que podían causar.
O adiviño dixo o que todos tiñan por certo, afirmou que a culpa era do orgulloso Agamenón, quen provocou a furia de febo Apolo a causa da humillación do seu sacerdote ao non devolverlle a súa filla Criseida, mentres este acusou a Calcante de serlle inútil e de buscar sempre a súa desgraza
Despois de escoitar ao adiviño, Aquiles acusou a Agamenón de ser o responsable das desgracias que estaba a sufrir a armada grega e reclamoulle que devolvera a súa cautiva, pero o gran rei non estaba disposto a quedarse sen botin e reclamou a cautiva de Aquiles, Briseida, a cambio de liberar a Criseida. Este feito provocou a xa citada cólera no guerreiro, mais ca por amor, sufría unha ofensa á súa propia honra, ao ser privado do seu botín de guerra que dalgunha maneira representaba a súa valentía e os seus méritos no combate. É neste momento cando Aquiles, despois de intercambiar unhas desagradables palabras co monarca, bota a man na empuñadura da súa arma, pero antes de que o heroe a desenvainara apareceu Atenea, quen freou o brazo do feroz guerreiro como mandato de Hera. A deusa da sabedoría díxolle a Aquiles que non debería agredir a Agamenón, e despois desta intervención apareceu Néstor, que pola gracia de Apolo vivía os anos que corresponderían aos seus tios e tias que o mesmo deus xunto con Artemis tiña asesinado, Néstor é o prototipo de ancián sabio e prudente polo que reclama aos dous gregos enfrontados que sigan o seu sabio consello.
Logo desta asamblea o pelida retirouse á súa tenda e Agamenón mandou a Ulises, heroe prudente, sabio e con moita labia acompañar a Criseída xunto ao seu pai con un sacrificio co fin de calmar a furia de Apolo, e así sería. Liberada a filla de Crises, o gran rei enviou aos seus heraldos traer a Briseída, a cautiva de guerra de Aquiles. Este non ofreceu resistencia ningunha.
Aquiles, dolorido, estaba a chorar xunto aos barcos cando apareceu a súa nai, a deusa Tetis, a quen o heroe pidiu que intercedera por el ante Zeus a causa da humillación da que fora víctima ao ser privado do seu botín. Tetis aconséllalle que deixe de loitar e laméntase pola situación na que esta o seu fillo.
O último episodio deste libro consiste no encontro de Tetis con Zeus, e unha intervención de Hera. A nai do pelida roga a Zeus que axude ao seu desgraciado fillo abrazando o xeonllo do pai dos deuses e este, como símbolo de afirmación, asente coa cabeza, polo que a petición queda outorgada. Cando Tetis abandonaba a sala, aparece Hera, quen mostra o seu interese polos asuntos que estaba a tratar o seu home, pero Zeus non está disposto a compartir certas cousas con ela e amenázaa con estas palabras:"Si esto es así, será por que a mi me place. Con que siéntate en silencio y obedece mi consejo, no sea que de nada te vayan a servir cuantos dioses hay en el Olimpo cuando me acerque a tí y te ponga encima mis invencinles manos".
Esta peculiar discusión amósanos o que podería ser o papel da muller grega, subordidana ao home e posiblemente maltratada se rompe esa subordinación. E primeiro libro remata coa conversación de Hefesto, fillo de Hera, coa súa nai na que a consola.





(Tetis suplica a Zeus)

viernes, 18 de diciembre de 2009

TIA XUANA E OUTROS MONSTROS FEMININOS NA MITOLOXÍA GREGA

Tia Xuana era un personaxe feminino que vive no desván e a súa misión é apartar os nenos de él. Vive na Ponte Nova, na casa de Caenllas, no desván con unha idade de polo menos douscentos anos. Os seus datos máis característicos son o pelo branco e un só dente na boca, o cal utilíza para roer todo canto atopa no desván e defeca nunha pota vella. Déitase nunha arca e tira con forza pola tapa hacia abaixo, para que ninguén poida abrila. Os nenos da casa non se atreven a subir alí por medo a que os coma.


Este personaxe ten un claro parecido con Orcavella, mesmo en detalles como en que son antropófagas e sepultanse a elas mesmas.



Ocavella caracterízase por ter un corpo maldito, o cal se atopa baixo unhas penas nun lugar esquecido, próximo a Fisterra,na Coruña. Posuía moitos poderes máxicos, como ser capaz de matar só coa mirada, ou simplemente rozando coa man calquera ser vivo, posuía o poder de facerse invisible ao seu antollo e,un parecido encotrado coa Tia Xuana, é que devoraba nenos.


Orcavella morreu con unha idade aproximada de cento setenta e seis anos, e deixou como testemuña da súa vida e da súa voracidade o despoboamento de medio reino de Galiza. Un dia, este personaxe, cansada de vivir, retirouse a aquel roquedal e excavou a súa propia sepultura valéndose da axuda dun pastor que tiña encantado, pero antes de cubrir o sepulcro cunha enorme lousa deu aínda unha mostra do seu desmesurado apetito sexual, espíndose, abrazándose ao pastor e meténdose na súa última morada deitada enriba del. Despois fixo caer a lousa sobre os dous corpos.


Pero Orcavella e Tia Xuana non son os únicos monstros femininos que se semellan, xa que as Harpías tamén eran raptoras de nenos e, por último, as Fórcides, que eran tres irmáns vellas de nacemento,tamén dispoñían de un só ollo e de un só dente que compartían.

Final ''Rey Cintolo vs Atalanta''

...Rey Cintolo

En mi anterior entrada Manfada quedaba prendada del amor de aquel apuesto joven llamado Hollvrudet, que a diferencia de todos sus pretendientes anteriores, era dulce e interesado en ella, no sólo en la fortuna de su padre, el poderoso Rey Cintolo.

Pero un vidente llamado Tuba convocó a un consejo de magos para impedir el amor de estos dos jóvenes que se queria, por lo que Hollvrudet decidió salir en busca de este vidente. En el momento que Hollvrudet tuvo enfrente al vidente le clavó su espada, acabando de este modo con su vida.

De regreso al reino, el joven se encontró con un panorama que no desearía ver: el reino estaba devastado, y con el sus gentes, sus campos, sus casas...y naturalmente su querida Manfada y su padre, el rey. Al ver esto Hollvrudet intentó entrar en el castillo,pero en su lugar había un enorme agujero (la actual ''Cova do Rei Cintolo'') por la que entró pero no volvió a salir ya que, segun la leyenda se perdió su pista para siempre.

Desde entonces se dice que en la cueva aún está la princesa, controlada por algún brujo de Tuba que solo le deja salir unos minutos a las 12 de la noche, minutos en los cuales busca incesantemente a su amado.



...Atalanta

En lo que a Atalanta se refiere, en la entrada anterior la dejamos casada y enamorada de Melanión despues de la competición.Luego de este enlace consumaron su amor en un templo, y por descuido rompieron una estatua de modo que, Zeus o Apolo (no está muy claro) montaron en cólera por este sacrilegio transformando a la pareja en sendos leones, que los griegos creian que no se apareaban entre si, de este modo consideraron que el dios encargado de este castigo no sólo los condenaba a perder su condicion humana sino a vivir separados.

miércoles, 16 de diciembre de 2009

S.O.S: ayuda urgente para leer la Ilíada

Andan mis alumnos de 2º de bachillerato a vueltas con la Ilíada y no les está resultando fácil el viaje, aunque espero que sí grato. Leer un poema tan alejado en el tiempo no es tarea nada sencilla, hay que reconocerlo: obliga a contactar con unos presupuestos literarios diferentes, con un pensamineto diferente... Eso sí, en esto, como en casi todo, el contacto con lo diferente sólo puede enriquecerlos: los previene contra la enfermedad de ir por ahí despachando como "exótico" todo lo que está un poco más allá de nuestros fuciños. Y si entendemos esto, ya no es poco.
Aquí van unas sencillas notas que espero les ayuden en sus lecturas, que pronto se plasmarán en un par de trabajos en este blog.

1.- Griegos = dánaos =argivos = aqueos.

Una de las cosas que más chocan al lector primerizo de los textos homéricos es el hecho de que a un mismo pueblo/héroe/dios...se le pueda llamar de manera distinta.

Así, por ejemplo, los griegos pueden ser denominados en la Ilíada dánaos, argivos o aqueos. Eso sí, nunca griegos, que es una denominación muy posterior. También puede aparecer el término que luego se convertirá en usual para referirse a los griegos, héllenes, pero...¡cuidado!: en Homero héllenes son exclusivamente los habitantes de Ptiótide, reino de Aquiles.

2.- Troyanos =teucros = dardanios.

Por su parte, sus rivales troyanos pueden ser teucros o dardanios. Y Troya se denomina también Ilión (de donde Ilíada).

3.- Principales héroes griegos.

4.- Principales héroes troyanos.
Héctor (casado con Andrómaca)
Paris (también llamado Alejandro; hermano de Héctor)
Príamo (casado con Hécuba; padre de Héctor y Paris).
Eneas
Nota bene: espero no ser yo quien describa el carácter de estos héroes...Do you understand?

5.- La guerra de Troya: antecedentes.

Otro problema que la Ilíada puede plantear para el neófito es a la vez uno de sus principales méritos: la historia empieza in medias res. Cuando comenzamos a leer la primera página los griegos ya llevan diez años en Troya. ¿Qué ha pasado antes? ¿Qué hacen los griegos en Troya? El oyente griego conocía bien los antecedentes. El lector moderno es posible que no. A eso vamos.

Todo empezó con unas bodas y una manzana. Tetis y Peleo celebraron sus nupcias e invitaron a todos los dioses menos a una, Eris (la Discordia). Pero esta, a pesar de no haber sido invitada, decide hacer acto de presencia en el último momento (suele pasar) y, haciendo honor a su nombre, decidió sembrar la discordia: lleva una manzana y establece que será para la diosa más hermosa. Tres diosas compiten por el galardón de "Miss diosa griega": Hera, Atenea y Afrodita. Como no se ponen de acuerdo deciden buscar un árbitro, un experto en cuestiones estéticas, tan docto en materia de alcobas como poco dado a cuestiones de lid (tal vez por eso de que el polvo y la sangre manchan mucho y ya se sabe...). Las tres diosas sobornan al juez del concurso, cada uno ofreciéndole un apetitoso obsequio: Hera le ofrece el dominio sobre toda Asia, Atenea la victoria en las guerras y Afrodita (algo más que) la mano de Helena de Esparta, una de las mujeres más bellas de aquellos tiempos. Ya sabéis cual fue la elección de Paris y lo que pasó después. En si el "rapto de Helena" fue tal o más bien la espartana sucumbió encantada a la seducción del joven troyano no entramos: cada imaginación que elija su versión.

Pero el problema es que Helena estaba casada; Menelao se llamaba el marido "afrentado" (una manera culta de decir lo que vulgarmente se llama "marido cornudo") y naturalmente no se tomó muy bien ver como su mujer y con ella su honor se deslizaban en brazos troyanos. Menelao y su hermano Agamenón organizan una expedición en la que participan todos los griegos ("panaquea"). En ella participan algunos de los mancebos más apuestos y aguerridos de la Grecia de aquella época, como sabéis.

Todavía hay otro episodio previo a a la partida de los griegos y a su llegada a Troya que vale la pena recordar, el sacrificio de Ifigenia. Una terrible calma chicha hace que la expedición no pueda hacerse a la mar. La responasable es Ártemis; la razón, todavía a día de hoy, nos es desconocida. El caso es que Agamenón se ve en la difícil tesitura de elegir entre su deber como caudillo y su amor paternal. ¿Tú qué harías? Agamenón, finalmente, sacrifica a Ifigenia. La escena podemos leerla en la tragedia (concretamente en Eurípides) y pone los pelos de punta, la verdad. Una versión posterior suaviza la leyenda y consiente en que Ifigenia sea sustituida por una cierva.





Así, tras no pocos problemas, los griegos llegan a Troya donde nosostros los encontramos cuando comenzamos a leer, desesperados tras diez años de asedio. ¿Es creíble un asedio tan largo? Seguramente no. Claro que antes de eso seguramente habría que preguntarse ¿existió realmente una guerra de Troya? Seguramente sí. Los arqueólogos han encontrado restos suficientes para no dudar, al menos, de una destrucción violenta de Troya: se han encontrado huesos humanos sin enterrar en las calles y en las casas, lo que hace pensar en un cuadro de violencia y saqueo; se han encontrado grandes tinajas, destinadas al almacenamiento de alimentos, sin duda como preparativo para un asedio que temían los troyanos...Otra cosa es que lo que se le perdiese a los griegos por aquellas latitudes fuese realmente una mujer o que la guerra pudiese durar diez años: el propio texto da pistas de que el hecho histórico que inspira el poema fue más modesto en dimensiones; así, por ejemplo, en el libro III, Príamo desde la atalaya pasa revista a los más destacados héroes griegos y pregunta su identidad a su "nuera" Helena. ¿Qué sentido tendría diez años después de comenzar la guerra? Como bien señala M.I Finley (El mundo de Odiseo) es propio de la poesía épica la tendencia a acentuar la importancia de los hechos que son objeto de relato: La canción de Roldán, por ejemplo, nos habla de una gran batalla en Roncesvalles en el año 778 d.C entre las tropas de Carlomagno y los sarracenos, cuando lo cierto es que la batalla de Roncesvalles no fue más que un encuentro de escasa importancia en los Pirineos entre un pequeño destacamento del ejército de Carlomagno y un pequeño grupo de montañeses vascos. Nadie se apunta a ser cronista de un hecho menor.